Ακυβέρνητες Πολιτείες: Αριάγνη – Κριτική

Ο Μάνος Σιμωνίδης, βρίσκεται λαβωμένος από αεροπορική επιδρομή στην Κυρηναϊκή σ’ ένα νοσοκομείο, χωρίς να βλέπει απ’ το ένα μάτι, τον προσέχει μια Πολωνέζα νοσοκόμα με κίτρινα δόντια. Τομπρούκ, 1943, οι Ταξιαρχίες μετακινούνται, το κίνημα οφείλει να δηλώσει την παρουσία του, ένοπλο; Ο Ριγκώ δεν θα το ενέκρινε ποτέ. Η Καθοδήγηση οφείλει να κάνει το έργο της Ανθρωπάκι! Η Αριάγνη αναρωτιέται τι θα βάλουν μες τα τρένα; Σάματις χωρούν ο μαχαλάς, οι ανθρώποι, οι μυρωδιές μες τα βαγόνια; Χωρίς αυτά τι θα πάρουν μαζί τους; «Και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμουν;» Η Ντόρα δεν τα ’χει ανάγκη όλα αυτά, αρκεί ένα καλό αντισηπτικό και δυο μπουγιότες, αρκεί ο Μερτάκης να είναι μέρος της κυβέρνησης. Κι ο Φάνης, ο Δρ. Ρίτσαρντς, η Αλλέγκρα, φεύγουν «οδοιπόροι για τα Σούσα»… «Γι’ άλλα πονάει η ψυχή τους γι’ άλλα κλαίει..»

Ας υποθέσουμε ότι, δεν έχεις διαβάσει το βιβλίο, και τον Θίασο του Αγγελόπουλου τον έχεις ακουστά. Ας υποθέσουμε πως δεν γνωρίζεις, τότε βλέπεις εννέα ανθρώπους να τρέχουν προς το μέρος σου, σκοντάφτουν και πέφτουν όσο  ένας δένει τους κάβους σε κίτρινες σαν το κρόκο του αβγού μπίντες, και αναλαμβάνει τον ρόλο του παρουσιαστή, του κονφερασιέ. Είσαι μες στο καράβι, άνοιξε η μπουκαπόρτα και σε ενημερώνουν πως είσαι ελεύθερος να φύγεις. Και πως, να φύγεις; Πώς ν’ αφήσεις την ιστορία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου, δίχως σκηνικά, μα με την αλήθεια του καθενός να παραστάται με τον πιο αυθεντικό και αθώο τρόπο. Άλλωστε στο θέατρο «λέμε πάντα την αλήθεια». 

Η αλήθεια είναι ότι το Νοέμβριο του 1943, συμβαίνει η «Διάσκεψη του Καΐρου» παρουσία του Ρούσβελτ, του Τσώρτσιλ και του Στρατάρχη της Κϊνας Τσανγκ Κάι Σεκ. Ο Στάλιν δεν παρέστη. Η διάσκεψη είχε το κωδικό όνομα "Εξάντας", και συνομολογήθηκαν μεταξύ άλλων ότι θα συνεχιστεί ο πόλεμος με την Ιαπωνία ενώ το έδαφος της Κορέας θα αποτελούσε «εν καιρώ» ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Αυτά είναι τα ιστορικά δεδομένα, και πουθενά δεν θα μάθουμε για τις ζωές των ανθρώπων πέρα από αυτά, όσα ο Στρατής Τσίρκας χαρακτηριστικά λέει: «κατέγραψα τα γεγονότα όπως ακριβώς τα έζησα. Η συνείδησή μου δεν είναι καπέλο, να την πάρω απ' το ένα καρφί να την κρεμάσω στο άλλο»

Ο Γιάννης Λεοντάρης, σκηνοθετεί ένα εμβληματικό βιβλίο που σπανίζει σε πλοκή και τεχνικές συγγραφής στην παγκόσμια λογοτεχνία. Μέσα στον “κενό χώρο” του ιστορικού θεάτρου της Φρυνίχου, έναν χώρο που νοιώθεις να πάλλεται η τέχνη του θεάτρου, καθοδηγεί τους ήρωες του Τσίρκα, να εξομολογηθούν τα πεπραγμένα τους. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του Ζενέ, στην αρχή κιόλας της παράστασης σαν αντιπαράθεση μεταξύ του πολιτικάντη Μερτάκη και του Μάνου Σιμωνίδη, του διανοούμενου της Αριστεράς. Για τον Ζενέ, ο ηθοποιός «θα έπρεπε να απευθύνεται στο κοινό σε μια γλώσσα όπου τίποτα δεν είναι ρητό αλλά όλα προοιωνίζονται». Έτσι ακριβώς παρακολουθούμε την εξέλιξη της ιστορίας σαν ένα ημερολόγιο καταστρώματος, ανάμεσα σε ίντριγκες, μυστικά, ήρωες, εραστές, παιδιά, στρατιώτες και πολιτικά στελέχη. 

Η Ηλέκτρα Νικολούζου ως Αριάγνη πρωτοστατεί στις αποφάσεις κατά την εξέλιξη του έργου, με την αμυδρά μπρεχτική της ερμηνεία της, ενώ ο Θανάσης Βλαβιανός σαν ένα φάντασμα του Λώρενς της Αραβίας αγγίζει τα στενότερα μέσα της ψυχής του σε μια εκ βάθους εξομολόγηση. Η Κατερίνα Λυπηρίδου είναι η γοητευτική Αράχνη που θα σύρει στις θανατηφόρες παγίδες της Στρατηγούς και Στελέχη. Ο Παντελής Δεντάκης είναι ο νηφάλιος, ελαφρά κυνικός κονφερασιέ που υπερίσταται όλων. Ο Μάνος Στεφανάκης και η Γιώτα Μηλίτση γίνονται τα εμβληματικά θύματα του αγώνα ανάμεσα στην συνείδηση της ζωής και την ζωή καθαυτή. Η Ερατώ Πίσση και ο Θανάσης Δήμου ανταπεξέρχονται με την ευκολία του δεξιοτέχνη στους πολλαπλούς ρόλους που παίζουν. Ο Γιώργος Κριθάρας και ο Δημήτρης Πασσάς ακολουθούν απρόθυμα το βαλς του δίπολου που αναγνωρίζει κάθε θεατής ανάμεσα στο οργανωμένο, φιλόδοξο στέλεχος και τον αριστερό ιδεολόγο. 

Συγκλονιστικές οι ερμηνείες όλων ανεξαιρέτως των ηθοποιών, συνολικά όχι μόνο στην εμβάθυνση του χαρακτήρα αλλά και στην αίσθηση του χώρου που δημιουργούν μέσα τους και γύρω τους. Αναμφίβολα, η επιμέλεια κίνησης της Νικολέτας Ξεναρίου, δίνει την ώθηση αυτής της ενέργειας «που κουβανούν εντός τους, που στήνει η ψυχή τους εμπρός τους»˙ ανάμεσα στα συμβολικά σκηνικά της Άσης Δημητρολοπούλου, με κορυφαία αυτή την στέρνα με το κόκκινο νερό, σημείο βασανισμού και κάθαρσης, σημείο πορείας μέσα στο χρόνο της ύπαρξης. Οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη οριοθετούν τις εικόνες του έργου, ενώ η μουσική και τα αποσπάσματα που προβάλλονται επιστρέφουν τον θεατή στο χρόνο της ιστορίας. 

Η Αριάγνη στέκει επάνω στην σκηνή και μου φέρνει στο νου αυτά τα λόγια: "Τίποτε δε φοβάμαι, τίποτε δεν ελπίζω. Είμαι ήσυχη. Δεν ελπίζω πια τίποτε. Η καταστροφή συντελέστηκε κ’ εγώ στέκω και την κοιτάζω και την περιπαίζω, που δε μ’ άγγιξε! Θα κοιμηθώ απόψε τον ήσυχο ύπνο τον ξέγνοιαστο του παιδιού! Πέρασε η καταστροφή και δε μου ’καμε τίποτε. Είμαι πιο δυνατή εγώ και δε μπόρεσε να με φτάσει. Σώριασε την ευτυχία μου, μα μένα δε με πείραξε!" ... Γαλάτεια Καζαντζάκη 1909.

Info Παράστασης