Άνθρωποι και Ποντίκια – Κριτική

Στις παρυφές των κοινωνικών τάξεων, ανθρώπινα πλάσματα, ανθρώπινες υπάρξεις πασχίζουν να επιβιώσουν. Σε αντίθεση με τους άλλους, δεν επιδιώκουν την κοινωνική αναγνώριση, αλλά την αυτοδιάθεση μέσα από την ασφάλεια και την αυτοσυντήρηση που μπορεί να προσφέρει η γη και τα αγαθά της. Όμως ακόμα και σε αυτή την ‘μη’ τάξη των εξαθλιωμένων, η ιεραρχεία που βασίζεται στην εκμετάλλευση, υφίσταται σθεναρά. 

Το πολυβραβευμένο και πολύπαιγμένο, τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο «Άνθρωποι και Ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά σε μετάφραση – ελεύθερη απόδοση της Σοφίας Αδαμίδου και σκηνοθεσία του Βασίλη Μπισμπίκη. Η θεατρική απόδοση της Σοφίας Αδαμίδου σε συνέργεια με την δραματουργική επεξεργασία του Βασίλη Μπισμπίκη, τοποθετεί την δράση στο σήμερα της Ελλάδας, σε ένα αστικό κέντρο, σε ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης. Αναπόφευκτα κάποια χαρακτηριστικά των ηρώων παραλλάσσονται, (όπως ο ρόλος του Κρουκ, ενός Αφρικανού εργάτη, που γίνεται Κούρδος μετανάστης). Φυσικά και η γλώσσα και οι εκφράσεις επηρεάζονται από το σήμερα, πιθανόν περισσότερο ως προς την ευκολία του υβρεολογίου. Συνολικά όμως μεταφέρεται το κλίμα και το σκεπτικό του Στάινμπεκ, ειδικά το ζήτημα της ανάγκης για συνύπαρξη και επικοινωνία με τον άλλο άνθρωπο, καθώς ο ίδιος όριζε ως βασικό θέμα του την ανάγκη να κατανοήσεις τον άλλο. 

Εξαιρετικά εντυπωσιακή η έναρξη της παράστασης, στο φυσικό βιομηχανικό τοπίο όπου βρίσκεται τοCartel, και στη συνέχεια ο σκηνικός χώρος  της Αλεξίας Θεοδωράκη προσφέρει μια απόλυτα ρεαλιστική αίσθηση που αναδεικνύεται από τους φωτισμούς του Λάμπρου Παπούλια. Το ρεαλιστικό σκηνικό ευνοεί μια νατουραλιστική προσέγγιση των ερμηνειών, αρκεί να ειπωθεί ότι σχεδόν διατηρείται το χρονικό περιθώριο που απαιτείται για να χάσει ένας άνθρωπος τις αισθήσεις του από έλλειψη οξυγόνου, ενώ η ύπαρξη μπασκέτας δεν είναι διακοσμητική, αλλά χρησιμοποιείται κανονικά στην παράσταση. 

Οι χαρακτήρες και οι ερμηνείες καθοδηγούνται από τον νατουραλισμό με έξαρση στην μεγένθυση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, με έμφαση στη βία, την περιθωρίοποίηση  ακόμα και τον πεσσιμισμό, καθώς η Εδέμ της ιδιοκτησίας ξεμακραίνει. Όλοι οι ερμηνευτές εμμένουν σε αυτή την υποκριτική κατεύθυνση, με εξαίρεση τον Μάνο Καζαμία, ο οποίος μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύει και πιο λεπτές αποχρώσεις του χαρακτήρα του ιδίως όταν πρόκειται για την ερωμένη του αφεντικού (μια διακριτή σύνδεση με τον νατουραλισμό στον Στανισλάφσκι). Ο Δημήτρης Δρόσος κάνει έναν άθλο, στην ερμηνεία του Λένου: η ψυχή, ο λόγος και το σώμα του είναι υποταγμένα στην διάθεση του Λένου. Η υπερβολική έκθεση όμως ελλοχεύει μια στερεοτυπική αποτύπωση του νοητικά υστερημένου. 

Η παράσταση, συγκεντρώνει όλα εκείνα τα λούμπεν στοιχεία που θα μπορούσαν να διακρίνουν αυτούς τους χαρακτήρες και τις συνθήκες ζωής τους. Η μεταφορά στην σύγχρονη Ελλάδα, με προβολή των κακώς κειμένων, όπως ο ρατσισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός αλλά και η ενδοοικογενειακή βία, φέρνουν τον θεατή σε μια οικεία προβολή. Η ιδιαίτερη σχέση του Λένου και του Βασίλη είναι ο τραγικός επίλογος μιας απόπειρας διαφυγής, η οποία άλλωστε ήταν προδιαγεγραμμένη να αποτύχει. Το τέλος διαφοροποιείται από τις κινηματογραφικές μεταφορές του  έργου του Στάινμπεκ, με ένα κρεσέντο που θυμίζει την Παραγγελιά, και μια συγκινησιακή φόρτιση που επανέρχεται στην σκηνοθεσία του Βασίλη Μπισμπίκη («Άρης»). 

Είναι σαφές ότι η παράσταση φέρνει ένα αποτύπωμα στον θεατή, κι αυτό γιατί είναι αδύνατον να αποστασιοποιηθείς. Φοβούμαι όμως ότι σε ένα βαθμό η ερμηνεία και η σκηνοθεσία ειδικά ως προς την απόφαση της ‘ευθανασίας’ του Λένου, στερούν από την αναγκαιότητα, που ο ίδιος ο Νομπελίστας δήλωσε στην ομιλία του το  1962 για τον ρόλο του συγγραφέα: «επιφορτισμένο με το καθήκον να αποκαλύπτει τα τρωτά και σφάλματά μας, να φέρει στο φως τα σκοτεινά και επικίνδυνα όνειρά μας, με σκοπό να βελτιώσει την ζωή μας». 

Συντελεστές:

Μετάφραση- Ελεύθερη απόδοση: Σοφία Αδαμίδου, Δραματουργική επεξεργασία - Σκηνοθεσία: Βασίλης Μπισμπίκης, Σκηνικά-Κοστούμια: Αλεξία Θεοδωράκη, Φωτισμοί: Λάμπρος Παπούλιας, Κινησιολογία: Αγγέλα Πατσέλη, Βοηθός Σκηνοθέτη: Στεφανία Βλάχου, Φωτογραφίες: Γιώργος Καπλανίδης, Αφίσα: Παναγιώτης Μητσομπόνος, Υπεύθυνη Παραγωγής: Φαίη Τζήμα, Τεχνική Υποστήριξη: Δημήτρης Κουτάς, Δημήτρης Σαρρής, Κατασκευή Σκηνικού: Ομάδα Cartel, Υπεύθυνη επικοινωνίας Cartrel Τεχνοχώρου: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Παίζουν: Βασίλης Μπισμπίκης, Δημήτρης Δρόσος, Νικολέτα Κοτσαηλίδου, Στέλιος Τυριακίδης, Μάνος Καζαμίας, Γιώργος Σιδέρης, Γιανμάζ Ερντάλ, Θάνος Περιστέρης, Αγγέλα Πατσέλη και  Μάρα Ζαλόνη(στον ίδιο ρόλο με εναλλασσόμενες ημέρες).

Cartel Τεχνοχώρος, Αγ. Άννης & Μικέλη 4  Βοτανικός -Στάση μετρό Ελαιώνας, τηλ. 693989 8258 

Παραστάσεις:Πέμπτη έως Κυριακή στις 21:15 

Διάρκεια: 120΄ με διάλειμμα