Χάρη Μαρίνη @ Boem Radio

Λίγο πριν και λίγο μετά την παράσταση «Αυτή είπε» της ομάδας PartSuspended , η Νάγια Παπαπάνου, συναντήθηκε με την σκηνοθέτη της παράστασης Χάρη Μαρίνη, και αντάλλαξαν απόψεις για την παράσταση. Διαβάστε πως έφτασαν σε αυτό το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, για τις αναφορές τους προσωπικές και θεωρητικές αλλά και για την ιδιαίτερη σχέση της ομάδας με το κοινό σε κάθε παράσταση της. 

Πως προέκυψε ο τίτλος της παράστασης «Αυτή Είπε», είναι από το τραγούδι των Beatles; Είναι κάποια άλλη αναφορά; 

Κατ’αρχάς θέλω να σας ευχαριστήσω που ήρθατε να δείτε την παράστασή μας Αυτή Είπε στο Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών της Πειραματικής Σκηνής -1 του Εθνικού Θεάτρου και για το ενδιαφέρον σας στη δουλειά μας. Ο τίτλος προέκυψε από τη θεματολογία της παράστασης, η οποία εστιάζει στη φωνή των γυναικών και πως αυτή εκφράζεται και αρθρώνει τις σκέψεις, τα όνειρα, τις επιθυμίες, τις ιστορίες, τις απογοητεύσεις και τα επιτεύγματα τους. Δεν είχε κάποια σχέση με το τραγούδι των Beatles. Θεωρήσαμε ότι ο τίτλος Αυτή Είπε αποκρυσταλλώνει άμεσα, με δύο λέξεις, το βασικό θεματικό άξονα από τον οποίο όλη διαδικασία της παράστασης ξεκίνησε το 2016, όταν άρχισα να ερευνώ το θέμα και να κάνω προτάσεις για την υλοποίηση του. Μέσα από τη φωνή και το λόγο – γραπτό και προφορικό – επεκτάθηκαμε στα θέματα που θίγει, αναδεικνύει και θέτει ερωτήματα η παράσταση.

Στην παράσταση του έργου διακρίνονται παράλληλες διαδρομές, δηλαδή πέραν των μικρών αυτοτελών σκηνών – μαρτυρία κακοποιησης, επερώτηση για το «δέρμα», ο άντρας που θαυμάζω κλπ – διακρίνεται και μια διάθεση βιογραφική για την θέση της γυναίκας αρχίζοντας από την Πηνελόπη και φτάνοντας ως το σήμερα με τις προσδοκίες μια σημερινής σαραντάχρονης. Είναι κι αυτός ένας τρόπος προσέγγισης του θέματος;   

Στην παράσταση μας ενδιέφερε να κάνουμε αναφορά στη φωνή και θέση της γυναίκας στη μυθολογία, ιστορία, επιστήμη, εργασία φτάνοντας στις γυναίκες του σήμερα. Οι ιστορίες, οι βιογραφίες και τα γραπτά γυναικών, καθώς και αυτά που έχουν γραφτεί για αυτές, ήταν σημαντικά στη διαδικασία ώστε να κατανοήσουμε και να αναδείξουμε θέματα συνυφασμένα με τη γυναικεία έκφραση. Παράλληλα, οι προσωπικές μας ιστορίες και σκέψεις πάνω στο θέμα από όλους τους συντελεστές, και ιδιαίτερα από τις ηθοποιούς, ήταν πολύ σημαντικές στο να βρούμε σημεία και αναφορές για το σήμερα. Η παράσταση θίγει τις προσδοκίες της σημερινής σαραντάχρονης αλλά δεν εστιάζει μόνο εκεί. Το θέμα της ηλικίας και τις επίδρασης του χρόνου που περνάει θίγεται και μέσα από την αφήγηση της ηθοποιού η οποία αναφέρει ότι μπαίνει στα εξήντα δύο της χρόνια στα videos που παρουσιάζονται στην παράσταση και τα οποία παίζουν οργανικό και κομβικό ρόλο. Δίνουν  φωνή σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, για το πώς αισθάνονται, τι σκέφτονται και ποια είναι η σχέση τους με το παρελθόν, το μέλλον, την αγάπη, τη μητρότητα, και αναδεικνύουντη δύναμη της εμπειρίας που φέρουν. 

Μου ανέφερες ότι το κομμάτι για το «Δέρμα», ήταν συνεισφορά της ηθοποιού που το ερμηνεύει, σε ποιο βαθμό επηρεάζεται και αλληλεπιδρά η δραματουργική ομάδα με τους ερμηνευτές στο τελικό αποτέλεσμα; Υπάρχει πάντα η πρόθεση και η δυνατότητα ή είναι τυχαίο και βρίσκεται στην διακριτική ευχέρια ανά περίπτωση; 

Προσεγγίζω τη δουλειά της περφόρμανς και του επινοητικού θεάτρου (devised theatre) από δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα, η μία είναι από τη θεωρητική και ερευνητική δουλειά πάνω στο θέμα της παράστασης, και η άλλη από την πρακτική δουλειά με τις/τους ηθοποιούς. Έτσι και στο Αυτή Είπε δούλεψα κείμενα και ιδέες με τη δραματουργική ομάδα ώστε να τα δοκιμάσουμε και να επιλέξουμε τα πιο κατάλληλα για την παράσταση, και ταυτόχρονα δούλεψα με τις ηθοποιούς πρακτικά δίνοντάς τους θέματα και υλικό για αυτοσχεδιασμό. Από τη διαδικασία της πρακτικής δουλειάς και των αυτοσχεδιασμών προέκυψε και η ενότητα με το ‘δέρμα’• τον αρχικό αυτοσχεδιασμό της ηθοποιού επεξεργάστηκε η δραματουργική ομάδα και μετά το υλικό αυτό αναπτύχθηκε στις πρόβες. Σε όλες της δουλειές μου υπάρχει χώρος και δομημένη ελευθερία για να μπορέσουν όλες οι φωνές των συνεργατών μου να ακουστούν μέσα από τη δημιουργική διαδικασία και έπειτα να γίνει η σύνθεση. Το ζητούμενο για μένα είναι να υπάρχει εποικοδομητική συνεργασία, σεβασμός στην έκφραση και στην προσπάθεια όλων των συνεργατών, καθώς και ένα δημιουργικό περιβάλλον το οποίο να ενδυναμώνει την εμπιστοσύνη και το άνοιγμα στον πειραματισμό, ώστε η συνδημιουργία να γίνεται πράξη. 

Δύο βασικά κομμάτια της παράστασης ορμώνται από δύο γυναίκες συγγραφείς: την Βιρτζίνια Γουλφ και την Λούλα Αναγνωστάκη. Υπάρχει δραματουργικός λόγος που καλείται η ίδια ηθοποιός να ερμηνεύσει και στις δύο περιπτώσεις ή είναι μια καθαρά σκηνοθετική επιλογή; 

Το κείμενο της Βιρτζίνιας Γουλφ ήταν από τα πρώτα και τα πιο κομβικά κείμενα που κοίταξα αρχικά όταν ξεκίνησα να δουλεύω την ιδέα της παράστασης. Είναι ένα υπέροχο κείμενο και όσον αφορά στο ύφος,στη δομή και στα θέματα που θίγει, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, την εργασία και την πάλη με τις ίδιες της τις προκαταλήψεις και στεγανά, είναι ένα σκληρό και ταυτόχρονα ιδιαίτερα τρυφερό και εξομολογητικό κείμενο που θεωρώ ότι ακόμα έχει πολλά να πει στο σήμερα. Επίσης στην παράσταση κοιτάξαμε γυναικείες προσωπικότητες, συγγραφείς, ακαδημαϊκούς, μαρτυρίες από γνωστές και καθημερινές γυναίκες, τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και ευρύτερα. Έτσι κοιτάξαμε τις Λούλα Αναγνωστάκη, Μέλπω Αξιώτη στην οποία αφιερώσαμε μεγάλο μέρος της δουλειάς μας στις βιντεοπροβολές, Καλλιρόη Παρρέν, καθώς και τις Mary Beard, bell hooks, Barbara Bridger μεταξύ άλλων. Η διανομή των κειμένων έγινε με βάση τη γενικότερη σύνθεση της παράστασης και τον τρόπο που θεωρήθηκε ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικός όσον αφορά στην επικοινωνία και στην εμπειρία του κοινού κατά τη διάρκεια της παράστασης.

Η γυναίκα - νοικοκυρά επανέρχεται στην διάρκεια του έργου με δύο, κατά την άποψη μου ευφυείς σκηνές, μιλώντας για τον Δαρβίνο και μαγειρεύοντας και αναφερόμενη στην στατιστική ενώ πλένει πιάτα. Είναι δύο σκηνές απολαυστικές, έξυπνες, αστείες και συνάμα προκαλούν τον προβληματισμό. Θα θελα να μάθω πως προέκυψε αυτή η ιδέα. 

Οι γυναίκες καλούνται να παίξουν πολλούς ρόλους: να εργαστούν, να μορφωθούν, να ενημερωθούν, να είναι ενεργές στην κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα έχουν να φροντίσουν την καθημερινή τους ζωή, το σπίτι, τους δικούς τους, τα παιδιά τους αν έχουν, ενώ πολύ συχνά δεν έχουν τη βοήθεια και τη στήριξη που χρειάζεται είτε από τους δικούς της ανθρώπους ή τις δομές της πολιτείας. Οι σκηνές που αναφέρατε αμφισβητούν το στερεότυπο της γυναίκας-νοικοκυράς και αναδεικνύουν το γεγονός ότι οι γυναίκες του σήμερα σε μεγάλο ποσοστό είναι ενημερωμένες, πετυχαίνουν στον επαγγελματικό τους τομέα και, παρόλο που μπορεί να συνεχίζουν να δρουν σε χώρους και σε ρόλους που παραδοσιακά βλέπαμε γυναίκες, φέρουν μέσα από τις εμπειρίες τους μια νέα αντίληψη για τους ρόλους που καλούνται να παίξουν, τις επιλογές τους, το δρόμο που έχει διανυθεί και το τι έχει ακόμα να κατακτηθεί. Η ιδέα του να βλέπουμε μια γυναίκα με ποδιά να φτιάχνει πρασσόπιτα ή να πλένει τα πιάτα ενώ μιλάει για τη διαστρέβλωση και τον προσεταιρισμό ιδεών και θεωριών με σκοπό την εγκαθίδρυση συντηρητικών και μη εποικοδομητικών αντιλήψεων, παραδείγματος χάριν όσον αφορά την εξουσία και την ισχύ, ή ενώ αναλύει τα στατιστικά στοιχεία και να διερωτάται για το νόημα του να διαχωρίζονται ακόμα και σήμερα τα επαγγέλματα σε «γυναικεία» και «αντρικά», τις επαγγελματικές ευκαιρίες που δίνονται στις γυναίκες, καθώς και να αμφισβητεί τα ίδια τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για να διεξαχθούν στατιστικά συμπεράσματα, έχει πολλαπλές λειτουργίες και θέτει υπό συζήτηση θεωρίες, κοινωνικά φαινόμενα και αντιλήψεις.

Η παράσταση έχει αρκετά κομμάτια μουσικο – χορευτικά, όμως δεν την χαρακτηρίζουν (δεν είναι μουσικο –χορευτική παράσταση), θα έλεγα ότι χρησιμεύουν ως γέφυρες από την μια σκηνή στην άλλη, αλλά ταυτόχρονα λειτουργούν και σαν αυτοτελή επεισόδια, ειδικά το τραγούδι της Βέμπω. Στην προηγούμενη παράσταση της PartSuspended «Αφίξεις – Αναχωρήσεις» το μουσικό κομμάτι πάλι ήταν έντονο (μέχρι και οι θεατές χορεύαμε), θα έλεγες ότι είναι χαρακτηριστικό της δουλειάς σας; Είναι μόνο δραματικό στοιχείο ή είναι και μια διάθεση να εμπλέξεις το κοινό με άλλα αισθητικά κριτήρια; 

Το μουσικό περιβάλλον καθώς και οι βιντεοπροβολές έχουν καθοριστικό ρόλο στη δουλειά της ομάδας (PartSuspended www.partsuspended.com). Άν και όπως σωστά αναφέρατε οι παραστάσεις μας δεν είναι μουσικο-χορευτικές, με ενδιαφέρει αυτό που μπορεί να μεταφέρει ο ήχος, το σώμα και η εικόνα σε σχέση με το κείμενο, τι μπορεί να αναδείξει και να υπογραμμίσει, και αναζητώ την οργανική ένωση της μουσικής και των εικόνων μέσα από τις βιντεοπροβολές με τη θεματολογία και την αισθητική της παράστασης. Πειραματιζόμαστε με τη μουσική και την αίσθηση που δίνουν διαφορετικά μουσικά κομμάτια ή ηχητικά περιβάλλοντα από την αρχή των προβών, των αυτοσχεδιασμών και των δοκιμών και αυτά που λειτουργούν οργανικά και εξυπηρετούν τη ροή και την σύνθεση της παράστασης επιλέγονται να δουλευτούν και είναι μέρος της παράστασης. Φυσικά η μουσική, τα τραγούδια που λέγονται ζωντανά, καθώς και τα ηχητικά περιβάλλοντα δίνουν τον τόνο στις διάφορες στιγμές της παράστασης και καλούν το κοινό σε μια διαφορετική σχέση με αυτό που βλέπουν, ενισχύοντας την συμμετοχικότητά τους.

Μια boem στιγμή από την παράσταση «Αυτή Είπε»

Το κάλεσμα του κοινού στο τέλος να δοκιμάσει την πίτα που ψήνεται κατά τη διάρκεια της παράστασης ενώ ταξιδεύουμε από γυναίκα σε γυναίκα, από ιστορία σε ιστορία, από φωνή σε φωνή.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διευθυντές της Πειραματικής Σκηνής, Ανέστη Αζά και Πρόδρομο Τσινικόρη, καθώς και τις συνεργάτιδές τους Φρύνη Λάλα και Εύα Σαραγά για τη φιλοξενία στην Πειραματική Σκηνή -1 του Εθνικού Θεάτρου και την πολύ όμορφη συνεργασία.

Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλες τις συνεργάτιδές μου και τους συνεργάτες μου σε αυτή τη δουλειά: Γιώργο Αγιαννίτη, Ευαγγελία Αστρίδου, Ειρήνη Γλαμπεδάκη, Μαρία Δούνη, Φώτη Καραγιάννη, Ελένη Καραγιώργη, Αντιγόνη Κουράκου, Ειρήνη Μαργαρίτη, Γιώργο Μουστάκα, Ράνια Μπριλάκη, Θεοδώρα Σουμαλεύρη, Ειρήνη Τζανετουλάκου, Αντρέα Τσανάκα, Φίλιππο Χάγερ, καθώς και τους Θοδωρή Κομίνη και Matthew Williams.

Oι φωτογραφίες της παράστασης είναι της Αντιγόνης Κουράκου