Φιλοκτήτης του Χρήστου Οικονόμου, Κριτική

Πάνω σε ένα σωρό από δίχτυα, βρίσκουμε έναν άντρα να ψαρεύει σε μια θάλασσα με, όπως φαίνεται, νεκρά ψάρια. Ένα νεαρό ζευγάρι προσπαθεί να πιάσει κουβέντα μαζί του. Ο άνδρας είναι απρόθυμος να απαντήσει ή να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο. Μια γυναίκα στέκεται στο βάθος, που κανείς δεν μπορεί να δει εκτός από τον ψαρά. Αυτό που φαίνεται δεν είναι, κι αυτο που είναι δεν φαίνεται.. 

Ο συγγραφέας Χρήστος Οικονόμου, βραβευμένος με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το Prix Littéraire des Jeunes Européens, το Chowdhury Prize in Literature και το O. Henry Prize for Short Fiction, παραδίδει το θεατρικό έργο που έγραψε μετά από ανάθεση του Φεστιβάλ για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της Μικρής Επιδαύρου, στο πλαίσιο του Κύκλου Contemporary Ancients. Ο "Φιλοκτήτης" του Χρήστου Οικονόμου είναι εμπνευσμένος από το ομώνυμο έργο του Σοφοκλή. Στην πλοκή του Οικονόμου, ο Φιλοκτήτης είναι ηγετικό μέλος μιας ένοπλης επαναστατικής οργάνωσης. Μετά από μια αποτυχημένη επίθεση, που είχε ως αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό μιας νεαρής γυναίκας, εγκαταλείπει την οργάνωση και βρίσκει καταφύγιο σε έναν τόπο αυτοεξορίας. Βασανίζεται σωματικά και ψυχικά από τις ενοχές του για το μοιραίο λάθος του: έχει γεράσει πρόωρα, υποφέρει από μια ανοιχτή πληγή στο πόδι του και έχει παραισθήσεις, βλέποντας το φάντασμα της νεκρής γυναίκας. Χρόνια αργότερα, δύο νεότερα μέλη της οργάνωσης, η Καμία και ο Πυρ, αναλαμβάνουν να εντοπίσουν τον Φιλοκτήτη και να τον πείσουν να επιστρέψει στη δράση.

Το έργο που έγραψε ο Οικονόμου θέλει να αναπαράξει τους πνευματώδεις διαλόγους του Οδυσσέα, ενώ οι ατάκες των χαρακτήρων φέρουν τσιτάτα - πνευματικές ή φιλοσοφικές δηλώσεις, ανοιχτά ερωτήματα για την  ματαιότητα της ύπαρξης. Πολλά λόγια για τους επαναστάτες, όχι όμως για την επανάσταση αυτή καθεαυτή. Το ενδιαφέρον του συγγραφέα εντοπίζεται στο πώς βιώνει το άτομο τη ζωή, την εξουσία και την αλλαγή, όχι την αιτία που οδηγεί στον ένοπλο αγώνα, αλλά τα αποτελέσματα του αγώνα στον αγωνιστή. Το κείμενο έχει έναν εξαιρετικό ρυθμό, ωστόσο η σκηνοθεσία του Σαράντου Γιώργου Ζερβουλάκου παίρνει αυτόν τον ρυθμό και το παιχνίδι των λέξεων και είτε τον παγιδεύει μέσα στην υποκριτική ερμηνεία (Πυρ, που υποδύεται ο Γιώργος Κατσής), είτε τον ισοπεδώνει σε μια στατική εικόνα, δείχνοντας κυρίως την πλάτη του πρωταγωνιστή (Λευτέρης Πολυχρόνης).

Το σκηνικό της Τίνα Τζόκα είναι πολύ λειτουργικό και συμβολικό: τα δίχτυα που σχηματίζουν έναν λόφο, το νερό γύρω από τον λόφο και τα ψάρια να επιπλέουν. Μέσα σε αυτό το σκηνικό ένα άτομο ψαρεύει συνεχώς χωρίς να πιάνει τίποτα σε αυτό το κατεστραμμένο περιβάλλον αποτέλεσμα της ανθρώπινης παρέμβασης. Ωστόσο, οι ηθοποιοί είναι μάλλον αμήχανοι σε αυτό το σκηνικό, περπατούν γύρω του, κυλιούνται πάνω του, αλλά δεν το “μεταχειρίζονται”, αναιρούν την λειτουργικότητα του. Ο σχεδιασμός του φωτισμού αναδεικνύει το παρελθόν και το παρόν της ψυχικής κατάστασης του Φιλοκτήτη, εισάγοντας δύο ξεκάθαρα διαφορετικά φωτιστικά μοτίβα. Η σκηνοθεσία είναι μάλλον άνευρη, με υπεραπλουστευμένα υπονοούμενα όπως το φάντασμα της γυναίκας που είναι ένας πόνος που δαγκώνει σαν φίδι το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα μια κινησιολογία που είναι ανάξια των δυνατοτήτων της παράστασης. Με την ίδια έννοια, ο Λευτέρης Πολυχρόνης ως Φιλοκτήτης δεν μπορεί να σταθεί όρθιος, λόγω της ανοιχτής πληγής, ή κυριολεκτικά πέφτει από το λόφο σαν Ίκαρος, με το κεφάλι να ακουμπάει στο έδαφος και τα πόδια ψηλά σε ένα παγωμένο ενσταντανέ.

Συνολικά, ο μύθος του Φιλοκτήτη μεταγράφεται σε ένα σύγχρονο έργο για τον ακτιβισμό και τον επαναστατικό υπαρξισμό, με ευφυΐα και χιούμορ- παίρνει μια απόσταση από τα συστατικά της ομηρικής ιστορίας, ωστόσο, είναι μια ενδιαφέρουσα μεταγραφή. Το μειονέκτημα της παράστασης είναι η σκηνοθεσία που υπονομεύει τις ερμηνείες των ηθοποιών, με αποτέλεσμα μια ανέμπνευστη παράσταση.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Σαράντος Γεώργιος Ζερβουλάκος, Μουσική σύνθεση-Σχεδιασμός Ήχου: Agatha, Σκηνικά-Κοστούμια: Τίνα Τζόκα, Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος, Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Σταύρος Μπαλής, Ηχοληψία: Ηλίας Φλάμμος

Παίζουν (αλφαβητικά): Φένια Αποστόλου (Το φάντασμα της νεκρής γυναίκας), Γιώργος Κατσής (ΠΥΡ), Λευτέρης Πολυχρόνης (Φιλοκτήτης), Γαλήνη Χατζηπασχάλη (Καμία)

Εκτέλεση παραγωγής Eteria Filon, Κορίνα Βασιλειάδου, Ρένα Ανδρεαδάκη

Τα δίχτυα που διαμορφώνουν το σκηνικό της παράστασης είναι μία ευγενική προσφορά της εταιρείας ανακύκλωσης πλαστικού αλιευτικού και ναυτιλιακού εξοπλισμού BlueCycle.

Philoctetes - Christos Ikonomou, Review

Inspired by Sophocles’ Philoctetes 

On a pile of nets, we find a man fishing in a sea with, what seems to be, dead fish. A young couple seeks to engage with him in conversation. The man is reluctant to reply or assist in any way. A woman is standing in the background, that no one can see but the fisherman. What appears is not, and what is does not appear.

Author Christos Ikonomou, a recipient of the State Prize of Literature, the Prix Littéraire des Jeunes Européens, the Chowdhury Prize in Literature and the O. Henry Prize for Short Fiction, delivers the play he wrote after being commissioned by the Athens Epidaurus Festival for the Little Theatre of Ancient Epidaurus artistic programme, as part of the Contemporary Ancients Cycle. “Philoctetes”, by Christos Ikonomou is inspired by the homonymous play of Sophocles. In the Iconomou plot, Philoctetes is a leading member of an armed revolutionary organization. Following an unsuccessful attack, which led to a young woman being mortally injured, he abandons the organization and finds refuge in a place of self-exile. He is physically and mentally tormented by his guilt for his fatal error: he has aged prematurely, suffers from an open wound on his foot and hallucinates, seeing the dead woman’s ghost. Years later, two younger members of the organization, Kamia and Pyr, are tasked with locating Philoctetes and convincing him to go back into action. 

The play that Iconomou has written takes after the witty dialogues lead by Ulysses, moreover spiritual and philosophical statements, open questions and the vanity of existence are sprinkled into the lines of the characters. A lot of words about the revolutionaries, not the revolution per se, shifting the interest of the writer into how the individual experiences life, authority and change; main focus is what the fight is causing to the fighter, rather than the cause for fight. The text has a brilliant rhythm, however the direction of Sarantos Georgios Zervoulakos is taking this uplifting rhythm and word play and either  trapps it within the performance (Pyr, played by Giorgos Katsis), or flattens it into a static image, mainly showing the back of the main character (Lefteris Polichronis). 

The setting of Tina Tzoka is very functional and symbolic; the nets that form a hill, the water around the net-hill, with the fish floating. Inside this scenery one person constantly fishes without catching anything in this devastated environment that man has created. However, the actors are rather awkward in this setting, walking around it, rolling on it rather than “using” it. The light design highlights the past and present of Philoctetes’s mental state, introducing two distinctively different light sets.  The stage direction is rather dry, causing the actors to be a little awkward in their movement around the setting. Additionally, oversimplified innuendos,  such as the ghost of the woman that is a pain that bites like a snake, result in a kinesiology that is undeserving of the possibilities of the performance. In the same sense, Lefteris Polychronis as Philoctetes cannot stand up, due to the open wound, or is literally  falling down the net-hill like an Icarus, head touching the ground and legs up in a static chute. 

Overall, the myth of Philoctetes is transcribed into a modern play about activism and revolutionary existentialism, with wit and humor; it takes a distance from the components of the Homerian story, nevertheless, it is an interesting transcription. The downside of the production is the stage direction that undermines the performances of the actors, resulting in an uninspiring show.