Ηλέκτρα / Ορέστης – Κριτική

Η ορχήστρα της Επιδαύρου είναι καλυμμένη ολόκληρη με χώμα και λάσπη, μπροστά από την σκηνή ένα σπίτι σαν κουτί, μαύρο και άθλιο: πρόκειται για την εικόνα της απόλυτης δυστυχίας. Η Ηλέκτρα καθισμένη στο χώμα μπροστά από το σπίτι, ντυμένη φτωχικά, με τα μαλλιά κομμένα λόγω του πένθους, μια φιγούρα μίζερη, σχεδόν παιδική, ξεκινά την εξιστόρηση των δεινών που την βρήκαν.

Ο Ivo van Hove ενώνει δύο έργα του Ευριπίδη που αφηγούνται την ιστορία της Ηλέκτρας και του Ορέστη. Τρεις νέοι: μια αδελφή με τον αδελφό της και τον καλύτερο του φίλου, ξαναβρίσκονται κι ενώνονται στην εκδίκηση και τον φόνο. Μια οικογένεια καταδικασμένη, που διέπραξε άθλια εγκλήματα, μια ένωση με αφορμή το συμφέρον και την εξουσία που δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτα. Ο Ivo van Hove, με αφορμή τον μύθο των Ατρειδών παρουσιάζει την ανθρώπινη βιαιότητα, αυτή που διαμελίζει το κορμί των Ανθρώπων, που τους μετατρέπει σε τέρατα χειρότερα  κι απ’ αυτά της Κόλασης. Σε αυτό το πλαίσιο, η αισθητική αυτής της παράστασης, που κάτα την υποφαινόμενη αντιτίθεται στο ήθος της τραγωδίας, παρόλα αυτά εφορμάται από τον πυρήνα του τραγικού ποιητή και του ουμανιστικού του μηνύματος. 

Η μετάφραση της Marie Delcourt-Curvers, προσαρμοσμένη από τους Ivo van Hove και Bart Van den Eynde, προσδίδει στον Χορό έναν λόγο πλήρη παρηχήσεων και εσωτερικού ρυθμού. Ο Χορός με την υποστήριξη των κρουστών, συναντά τον λόγο του ποιητή μέσα από μια προσέγγιση του χθόνιου ενστίκτου: χτυπώντας το σώμα με τα χέρια του, πέφτωντας μέσα στη λάσπη. Τα κοστούμια υπερτονίζουν την διαφορά των δύο αντιπάλων: αυτοί που φορούν το μπλε ρουαγιάλ, κι οι άλλοι που είναι καλυμμένοι από την λάσπη, αλλά παρά τα προσχήματα πρόκειται για τα ίδια φοβερά κτήνη.

Στο σκηνοθετικό πλαίσιο του Ivo van Hove, τόσο ο Christophe Montenez (Ορέστης), όσο και η Suliane Brahim (Ηλέκτρα), είναι αψεγάδιαστοι, όπως και όλοι οι ηθοποιοί που έχουν αφοσιωθεί στην έμπνευση του. Η έναρξη του «Ορέστη», βρίσκει τον ταλαίπωρο ήρωα σχεδόν θαμμένο μέσα στη γλοιώδη λάσπη, θήραμα των Ερινύων: ένας πραγματικός πίνακας νατουραλιστικής προσέγγισης. Ο νατουραλισμός, διατρέχει το σύνολο της αναπαράστασης του αρχαίου μύθου, προκαλώντας έτσι το αίσθημα της λογικής – που εκπροσωπούν ο Τυνδάρεως και ο Απόλλων . Δυστυχώς, η Λογική εκπίπτει,  όπως εικοναγραφεί αδρά η τελευταία εικόνα πάνω στην στέγη του σπιτιου. 

Ο Ivo van Hove, κάνει μια σύγχρονη ανάγνωση του έργου του Ευριπίδη. Η αρχέγονη απειλή ενάντια στον άνθρωπο είναι η ίδια του η φύση, το χθόνιο ένστικτο του, η αδυναμία του να ξεπεράσει τα βίαια πάθη. Η αισθητική του εγγίζει την νεωτερικότητα που βρίσκουμε στο σινεμά επιστημονικής φαντασίας, μολοταύτα είναι μια αφήγηση του μύθου που οξύνει τις αισθήσεις.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Ivo van Hove, Σκηνική εκδοχή: Bart Van den Eynde και Ivo van Hove, Μετάφραση στα γαλλικά: Marie Delcourt-Curvers, Σκηνογραφία και σχεδιασμός φωτισμού: Jan Versweyveld, Κοστούμια: An D’Huys, Πρωτότυπη μουσική - Ηχητική σύλληψη: Eric Sleichim, Χορογραφία: Wim Vandekeybus, Δραματουργία: Bart Van den Eynde, Βοηθός σκηνοθέτη: Laurent Delvert, Βοηθός σκηνογράφου: Roel Van Berckelaer, 

Βοηθός ενδυματολόγου: Sylvie Lombart, Βοηθός φωτιστή: François Thouret, Βοηθός ήχου: Pierre Routin, Βοηθός χορογράφου: Laura Aris, Μακιγιάζ: Claire Cohen

Με τον θίασο της Κομεντί Φρανσαίζ: Claude Mathieu (Κορυφαία), Cécile Brune (Χορός), Sylvia Bergé (Χορός), Éric Génovèse (Φρύγας υπηρέτης) , Bruno Raffaelli (Γέρος Μυκηναίος), Denis Podalydès (Μενέλαος) , Elsa Lepoivre (Κλυταιμνήστρα / Ελένη), Loïc Corbery (Πυλάδης), Julie Sicard (Χορός), Suliane Brahim (Ηλέκτρα), Benjamin Lavernhe (Μυκηναίος), Didier Sandre (Τυνδάρεως), Christophe Montenez (Ορέστης), Rebecca Marder (Ερμιόνη), Gaël Kamilindi (Απόλλων). 

Και τους ηθοποιούς της Ακαδημίας της Κομεντί Φρανσαίζ: Peio Berterretche (Αίγισθος), Pauline Chabrol (Χορός), Olivier Lugo (Χορός), Noémie Pasteger (Χορός), Léa Schweitzer (Χορός)

και οι Adélaïde Ferrière, Emmanuel Jacquet, Othman Louati, Rodolphe Théry (κρουστά)

Η γαλλική μετάφραση κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Gallimard

Παραγωγή Comédie-Française

Σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου

Με την υποστήριξη του Fondation pour la Comédie-Française

Με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας

Électre / Oreste - Critique

L’orchestre d’Epidaure est couverte toute entière de terre et de boue, devant la scène une maison pareille en boite, noire et misérable; c’est l’image d’une profonde tristesse.  Électre, assise sur la terre, pauvrement habillée, aux cheveux courts à cause du deuil, une figure misérable, presque enfantine, commence par raconter les douleurs qui l’ont trouvée. 

Ivo van Hove associe deux pièces d’Euripide qui racontent l’histoire d’Électre et d’Oreste.

Trois jeunes; une sœur et son frère avec son cher ami se retrouvent et s’unissent dans la vengeance et le meurtre. Une famille damnée, qui a commis de crimes horribles, une liaison à la base du profit et du pouvoir qui n’hésitera à rien. Ivo van Hove se lance du mythe des Atrides pour représenter la violence humaine, celle qui déchire les corps des Hommes, qui les rendent pires que les monstres d’enfer. Dans ce prétexte, l’esthétique de cette production,  je dirai controverse à l’ethos de la tragédie ; malgré tout retrouve le cœur du poète tragique et son message humanistique.   

La traduction de Marie Delcourt-Curvers, adaptée par Ivo van Hove et Bart Van den Eynde, rend aux scènes du Chœur  un discours plein des assonances et d’un rythme ésotérique. Le Chœur soutenu des percussions retrouve les mots du poète dans une acte de rapprocher l’instinct chthonien, se frappant sur le corps, se jetant dans la boue. Les costumes exigent la différence entre deux ennemies; ceux qui portent la couleur du bleu royale et ceux qui sont couverts de boue, mais malgré les apparences se sont les mêmes bêtes terribles.

Christophe Montenez (Oreste) et Suliane Brahim (Électre), sont tout les deux impeccables dans le contexte que Ivo van Hove réalise sa mise en scène, ainsi que le reste des acteurs qui sont totalement donnés à son inspiration. Le commencement d’Oreste trouve le pauvre héro couvert de boue, presque enterré dans la terre glissante, proie des Érinyes; un véritable tableau naturaliste. Naturalisme parcours toute la présentation du mythe ancien; provoquant ainsi le sentiment de raison, représenté par Tyndare et Apollon. Allas, la Raison faillit, comme la dernière image sur la maison illustre virilement.

Ivo van Hove, fait une lecture de l’œuvre de Euripide qui quotidien le contemporain. L’ancienne menace de l’être humain c’est sa propre nature, son instinct chthonien, sa faiblesse de parvenir la passion violente. Son esthétique rapproche la modernité qu’on retrouve au cinéma sci-fi, par contre c’est une raconte du mythe de sens aigu.