Ιππείς – Κριτική

Οι “Ιππείς”, διδάχτηκαν το 424π.Χ., όταν ακόμα βρισκόμαστε εν μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου, μετά τον μεγάλο λιμό – επιδημία της Αθήνας. Κι ενώ ένα χρόνο πριν το 425, οι Αθηναίοι είναι περήφανοι για την νίκη τους στην Πύλο επί των Λακεδαιμονίων, η πολιτική σκηνή της Αθήνας χειμάζεται από δημαγωγία και διαφθορά. Όπως αποτυπώνει εύγλωττα ο Κωνσταντίνος Ρήγος στο σκηνοθετικό του σημείωμα : “Ο ποιητής δεν στήνει μία κωμωδία μόνο για την εποχή του, αλλά παραδίδει μια συνωμοσία ήδη εφαρμοσμένη στο μέλλον. Πλήθος από δημαγωγούς πολιτικούς, μια αποπροσανατολισμένη δημοκρατία, αδιαφορία για το όφελος του Δήμου, συκοφαντία, φτώχεια, ένας πόλεμος που δεν έλεγε να τελειώσει, ο φόβος για ένα νέο ξέσπασμα της επιδημίας που άφησε πίσω της χιλιάδες νεκρούς, συγκροτούν το σκηνικό δράσης του έργου.”

Ο Δημοσθένης κι ο Νικίας δύο υπηρέτες του Παφλαγόνα (χαρακτήρας που απεικονίζει τον Κλέωνα, νικητή της Πύλου) που πρωταγωνιστεί στην πολιτική σκηνή της Αθήνας, απηυδισμένοι με την θρασύτητα του, κλέβουν το κρασί του και εν μέσω μέθης αποφασίζουν να κλέψουν τους χρησμούς του, ανακαλύπτοντας το τρωτό του σημείο. Ένας αλλαντοπώλης σύμφωνα με τους χρησμούς θα σταθεί άξιος αντίπαλός του στην διεκδίκηση του πολιτικού άντρα που θα έχει την εμπιστοσύνη του Δήμου ώστε να επικρατήσει επιτέλους η ειρήνη. Ο Αγοράκριτος, ένας αλλαντοπώλης εμφανίζεται ως από μηχανής θεός μπροστά τους και τον πείθουν μαζί με τους Ιππείς, μια από τις δύο ανώτερες τάξης των Αθηναίων,  να ανταγωνιστεί τον Παφλαγόνα σε μηχανορραφίες και απατεωνιά και να του πάρει την θέση. Ένας αγώνας δρόμου με πρωταγωνιστές δωροδοκίες και χρησμούς στήνεται από το Πρυτανείο ως την Βουλή και τελικά ο Δήμος πείθεται να στέψει νικητή τον Αγοράκριτο. 

Στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, οι Ιππείς, γυμνάζονται, αθλούνται, συνομιλούν, ψυχαγωγούνται, χορεύουν κι όλα αυτά συμβαίνουν πριν την έναρξη του έργου.  Ενώ ο Χορός αποχωρεί της ορχήστρας, μια εκ των Ιππέων, η Στεφανία Γουλιώτη – έτερη κορυφαία του Χορού μαζί με τον Κωνσταντίνο Μπιμπή και τον Γιάννη Χαρίση,  παραμένει στον χώρο και σαν να ξυπνά από νάρκη αγγέλλει οράματα: “βλέπω νεκρούς”, “βλέπω επιδημία”, “βλέπω τον χειμώνα που έρχεται”, “βλέπω τα άλογα να κλαίνε”, “αυτά δεν βλέπω πάντα;”, λέει αινιγματικά κι αφού αποχωρήσει αυτή η Πυθία – Μούσα του ποιητή – σκηνοθέτη που δεν υπάρχει στο αρχικό κείμενο, τότε ξεκινά το έργο. Η προσθήκη αυτή του Κ. Ρήγου δίνει τον τόνο της παράστασης, συνοψίζει την ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στην κωμωδία και την τραγωδία και κυρίως τοποθετεί το ρυθμικό μέτρο για τον θεατή που νωρίτερα στην διάρκεια των αθλοπαιδιών έχει κληθεί να χειροκροτήσει ρυθμικά μαζί με τους Ιππείς. Ο Κ. Ρήγος παραδίδει μια εξαιρετική σκηνοθεσία, πλήρως δομημένη, με κατανόηση του αρχαίου κειμένου αλλά και της αριστοφανικής κωμωδίας, πασιφανές από την σκηνοθεσία της παράβασης, με τον “πνίγο” (απνευστί εκφερόμενη αναπαιστική ενότητα) και κυρίως το “αντεπίρρημα” το τελευταίο μέρος της να κυριαρχούν. 

Η μουσική του Θοδωρή Ρέγκλη, ο οποίος υπογράφει και την προσαρμογή των στίχων των χορικών, σε συνδυασμό με την ερμηνεία του Πάνου Μουζουράκη στον ρόλο του Δημοσθένη αλλά και η χορογραφία του Κ. Ρήγου ξανασυστήνουν την Αριστοφανική Κωμωδία στο σύγχρονο κοινό. Το φαλλικό στοιχείο φυσικά υπάρχει αλλά στο μέτρο που συνιστά τον συμβολισμό μιας πατριαρχικής ολιγαρχίας, καθώς ο Κώστας Κόκλας στον ρόλο του Παφλαγόνα διαγωνίζεται στην ψευτιά και την απατεωνιά τον Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη ως Αγοράκριτο –  αμφότεροι εξαιρετικοί, με σπάνια σκηνική ταπεινότητα που επιτρέπει ακόμα περισσότερο στην ερμηνεία τους να διαφανεί στο ακέραιο. Τα κοστούμια της Νατάσα Δημητρίου και το σκηνικό της Μαίρη Τσαγκάρη και του σκηνοθέτη, συγκροτούν μια ενιαία αισθητική που ενισχύει το σκηνοθετικό όραμα. Ο Στέλιος Ιακωβίδης, ένας ηθοποιός με τεράστιο εκτόπισμα, ως Δήμος, εμφανίζεται αρχικά με ένα κοστούμι που παραπέμπει στον Σοφό από την σειρά κινουμένων σχεδίων “Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ο Άνθρωπος” και με την νίκη του Αγοράκριτου επανεμφανίζεται να παρελαύνει ως μοντέλο πασαρέλας, μια σαφής νύξη για την κενή νοήματος αλλά “καθαρή” αισθητική της σύγχρονης Αθήνας. Ο Χορός σύσσωμος επιδεικνύει άριστη τεχνική και υποκριτική δεινότητα με τον Κωνσταντίνο Μπιμπή να επιδίδεται σε λαρυγγισμούς και φωνητικές ακροβασίες που χαρίζουν γέλιο. 

Όλα τα θεατρικά στοιχεία από το κείμενο σε μετάφραση του Σωτήρη Κακίση, έως τους φωτισμούς του Χρήστου Τζιόγκα συναινούν σε μια εμπειρία μεστή που αφήνει τον θεατή σε μια “λίμπο” προβληματισμού χάρις την στηλιτευτική πένα του αρχαίου κωμικού ποιητή που είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Κι αν το πολιτικό μότο τότε και ίσως σήμερα ήταν το “μη χείρον βέλτιστον”, ο Κ. Ρήγος φωτίζει με την σκηνοθετική και χορογραφική του μαεστρία “το ανθρώπινο” που πρέπει να υπερισχύει. Μια εξαιρετική παράσταση που αξίζει συγχαρητηρίων. 

Συντελεστές 

Μετάφραση:Σωτήρης Κακίσης, Σκηνοθεσία – Χορογραφία: Κωνσταντίνος Ρήγος, Μουσική: Θοδωρής Ρέγκλης, Σκηνικό: Κωνσταντίνος Ρήγος - Μαίρη Τσαγκάρη, Κοστούμια: Νατάσα Δημητρίου, Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας, Συνεργάτις στη χορογραφία: Μαρκέλλα Μανωλιάδη, Βοηθός σκηνοθέτη: Άγγελος Παναγόπουλος, Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου, Β' Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστίνα Στεφανίδη, 

Βοηθός σκηνογράφου: Αλέγια Παπαγεωργίου, Βοηθοί ενδυματολόγου: Αλίσα Μπουλάτ, Κατερίνα Κωστάκη, Δραματολόγος παράστασης: Εύα Σαραγά

Παίζουν (αλφαβητικά) Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Αλλαντοπώλης), Στέλιος Ιακωβίδης (Δήμος), Κώστας Κόκλας (Κλέων), Πάνος Μουζουράκης (Δημοσθένης), Κωνσταντίνος Πλεμμένος (Νικίας)

Χορός: Στεφανία Γουλιώτη, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Γιάννης Χαρίσης (Κορυφαίοι), Πάρις Αλεξανδρόπουλος, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Θάνος Γρίβας, Πάνος Ζυγούρος, Κωνσταντίνος Καϊκής, Γιάννης Καράμπαμπας, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Βασίλης Μπούτσικος, Γιώργος Πατεράκης, Κωνσταντίνος Πλεμμένος, Περικλής Σιούντας, Γιώργος Σκαρλάτος, Αντώνης Σταμόπουλος

Μουσικός επί σκηνής:Λαέρτης Μαλκότσης σαξόφωνο