Μέρα Σάββατο | C’était un samedi

Την 25η Μαρτίου του 1944, μέλη των Waffen-SS, τακτικοί Γερμανοί στρατιώτες της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Edelweiss και Έλληνες χωροφύλακες εκτοπίζουν βίαια τους Εβραίους των Ιωαννίνων με τελικό προορισμό το Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Τις ίδιες μέρες (23, 24, 25 Μαρτίου) εκτοπίζονται Έλληνες Εβραίοι από την Αθήνα, τη Χαλκίδα, την Καστοριά, την Άρτα, την Πρέβεζα, τη Λάρισα, τα Τρίκαλα και τον Βόλο. Ελάχιστοι θα επιστρέψουν.

Η παράσταση «Μέρα Σάββατο» αφηγείται την ιστορία και τον εκτοπισμό τους μέσα από μαρτυρίες, ποιήματα, αφηγήσεις και τραγούδια: ηπειρώτικα, σεφαραδίτικα, «τραγούδια του στρατοπέδου» — λαϊκές μελωδίες των οποίων οι εξόριστοι άλλαζαν τα λόγια για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν και να μεταδώσουν την εμπειρία τους.

Αφετηρία της παράστασης αποτελεί το διήγημα του Δημήτρη Χατζή «Σαμπεθάι Καμπιλής» από τη συλλογή διηγημάτων του «Το τέλος της μικρής μας πόλης». Ο συγγραφέας επιστρέφει στα Γιάννενα των παιδικών του χρόνων, περιγράφοντας την ντόπια εβραϊκή κοινότητα με τη μακραίωνη ιστορία της καθώς και τη ρήξη δύο σημαντικών προσωπικοτήτων της, του συντηρητικού επικεφαλής της κοινότητας Σαμπεθάι Καμπιλή και του ποιητή και κομμουνιστή Γιοσέφ Ελιγιά.

Το δεύτερο μέρος, βασισμένο σε μαρτυρίες επιζώντων, αφηγείται την έφοδο της Wehrmacht και της ελληνικής χωροφυλακής στο Κάστρο, τον εβραϊκό μαχαλά της πόλης, στις 25 Μαρτίου του 1944 — ένα Σάββατο — και ιχνηλατεί τον εκτοπισμό της κοινότητας από τα Γιάννενα προς το Άουσβιτς, εστιάζοντας σ´ ένα πολύ λίγο γνωστό αλλά κομβικό γεγονός: την εξέγερση των Sonderkommandos, το Σάββατο 7 Οκτωβρίου του 1944, στην οποία πρωταγωνίστησαν Έλληνες Εβραίοι.

Η Γαλλίδα σκηνοθέτις Irène Bonnaud υπογράφει τη δραματουργία, τη σκηνοθεσία και τη συγγραφή του δεύτερου μέρους του έργου. Η Φωτεινή Μπάνου αφηγείται την ιστορία, περνώντας από τον λόγο στο τραγούδι και δίνοντας φωνή στα 11 μικρά γλυπτά αγάλματα που δημιούργησε για την παράσταση η γλύπτρια Κλειώ Μακρή.

Διάρκεια: 90’

κείμενο A' μέρους: Δημήτρης Χατζής / Γιοσέφ Ελιγιά (δραματουργία: Irène Bonnaud) | κείμενο B' μέρους: Irène Bonnaud (μετάφραση από τα γαλλικά: Φωτεινή Μπάνου) | σκηνοθεσία: Irène Bonnaud | ερμηνεία & τραγούδι: Φωτεινή Μπάνου | σκηνογραφία (κατασκευή γλυπτών): Κλειώ Μακρή | φωτισμοί: Daniel Levy | καλλιτεχνική συνεργασία: Αγγελική Καράμπελα, Δημήτρης Αλεξάκης | τεχνικοί υπεύθυνοι: Αποστόλης Κουτσιανικούλης, Παναγιώτης Φουρτούνης | φωτογραφίες: Δημήτρης Αλεξάκης, Zoi Tilinski, Nicolas Lascourrèges, Αποστόλης Κουτσιανικούλης

Παραγωγή: Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων | Συμπαραγωγή: Scène Nationale Châteauvallon - Liberté (Toulon, Γαλλία) και Théâtre National de Nice (Γαλλία). | Οργάνωση παραγωγής γαλλικής περιοδείας: SENS INTERDITS, Festival international de théâtre.

Η παράσταση παρουσιάστηκε στη Γαλλία στις: 24, 25, 26 & 27 Ιουνίου 2021 στο θέατρο La Commune CDN Aubervilliers (Παρίσι / πρεμιέρα του έργου), στις 10 Ιουλίου 2021 στο Châteauvallon / Le Liberté (Τουλόν), στις 13 & 14 Ιουλίου 2021 το Théâtre National de Nice (Νίκαια), στις 15, 18, 19, 21 & 22 Οκτωβρίου 2021 στο φεστιβάλ SENS INTERDITS (Λυών) και στις 15, 16 & 17 Νοεμβρίου 2021 στο Théâtre des 13 Vents (Μονπελιέ). Στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (Αθήνα), από τις 19 Μαρτίου έως τις 22 Μαΐου 2022, στο ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων στις 8 & 9 Ιουνίου 2022 και στο Θεσσαλικό Θέατρο στις 25 Ιανουαρίου 2023, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.

Η παράσταση «Μέρα Σάββατο» αφιερώνεται στη μνήμη της Εσθήρ-Στέλλας Κοέν, μιας από τις τελευταίες επιζήσασες της γενοκτονίας στα Γιάννενα, που δεν είναι πια κοντά μας. Μας δέχτηκε στο σπίτι της το φθινόπωρο του 2019 για μια πολύωρη αφήγηση και της οφείλουμε, μεταξύ πολλών άλλων, τον τίτλο της παράστασης.

Ευχαριστούμε πολύ για τη στήριξή τους στην έρευνα και την προετοιμασία της παράστασης τους: Καίτη Χατζή, Αγγελίνα Χατζή, Σάββα Μιχαήλ Μάτσα, Κατερίνα Μάτσα, Αλλέγρα Μάτσα, Διαμάντω Μάτσα, Τζων Καλέφ Εζρά, Ματθίλδη Εσκινατζή, Λεονάρδο Μπατή, Σάκη Νεγρίν, Πάνο Βαδαλούκα, Adi Liraz, Saranna Biel-Cohen, Μίμη Κοέν, Γιάννη Αλεξάκη, Πόπη Μπάνου, Ηλία Πούλο, καθώς και την Ελένη Παγκρατίου-Αλεξάκη, που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας. Ευχαριστούμε επίσης το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και το Mémorial de la Shoah στο Παρίσι.

Το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα.

Αποσπάσματα κριτικών:

“Και όλα αυτά σε ένα μονόλογο: η συγκλονιστική Φωτεινή Μπάνου, ανάμεσα σε έντεκα μικρά, εκφραστικά γλυπτά αγάλματα της Κλειώς Μακρή (…), προκαλεί ρίγη συγκίνησης. Σε μία παράσταση διάστικτη από τραγούδια που τραγουδάει με κρυστάλλινη φωνή, α καπέλα – ρωμανιώτικα, σεφαραδίτικα, ηπειρώτικα, ένα ρεμπέτικο... – και τα οποία πολλαπλασιάζουν τη συγκίνηση. Και εκείνο το «λέει», που ακούγεται, «στεγνό», «αποστασιοποιημένο», πριν από την κάθε μαρτυρία, λειτουργεί αντιστικτικά: σου ξεσκίζει την καρδιά. Όσο για το φινάλε με τις δυο-τρεις φράσεις της Εσθήρ (Στέλλας) Κοέν, Εβραίας Γιαννιώτισας η οποία επέζησε του Άουσβιτς, είναι μια γροθιά κατάμουτρα που, εμένα τουλάχιστον, με έκανε να ξεσπάσω σε λυγμούς. Η «μικρή» αυτή παράσταση είναι ένα Γεγονός. ΠΡΕΠΕΙ να τη δείτε! Ελπίζω ότι θα επαναληφθεί και ότι θα ταξιδέψει. (…) Εγώ, μόνο ευχαριστίες μπορώ να εκφράσω για τη συγκίνηση που μου πρόσφερε.” (Γιώργος Σαρηγιάννης, «Το Τέταρτο Κουδούνι»)

“Ανάμεσα στα είκοσι περίπου γλυπτά που καταλαμβάνουν τη γυμνή σκηνή, η Φωτεινή Μπάνου ξεχωρίζει ως γίγαντας. Φαίνεται επίσης ιδιαίτερα ζωντανή, δεκτική. (…) Η μουσική που ερμηνεύει η Ελληνίδα ηθοποιός ανασύρει με λεπτότητα την τραγωδία του χθες για να τοποθετήσει τους εξαφανισμένους ανάμεσα στους ζωντανούς. (…) Σαν παραμυθού, παθιασμένη με τα πρόσωπα της ιστορίας σε σημείο που να ταυτίζεται τακτικά μαζί τους, η Φωτεινή Μπάνου αφηγείται (…) Ο τρόπος με τον οποίο στέκεται εκεί, εντελώς παρούσα, στο σταυροδρόμι πολλών εποχών και διαφόρων λόγων, μας κάνει να καταλάβουμε πως το φοβερό Σάββατο δεν έχει ακριβώς παρέλθει: κάτι από αυτό παραμένει στη σημερινή Ελλάδα, την οποία η Irène Bonnaud περιγράφει ως "το επίκεντρο των ευρωπαϊκών τραγωδιών".” (Anaïs Heluin, «Μέρα Σάββατο, τραγική ημέρα στην Ήπειρο», sceneweb.fr)

“… παράσταση απλή, μα και κατοικημένη από φαντάσματα, έντονη και απαλή μαζί, όπου οι μουσικές και η ποίηση αποτελούν βάλσαμο στην ψυχή.” (Jean-Pierre Thibaudat, «Τι έχει απομείνει από τους Εβραίους των Ιωαννίνων, μικρής και μεγάλης πόλης της Ηπείρου», Balagan)

κάθε Σάββατο, από 4 Φεβρουαρίου μέχρι 25 Μαρτίου 2023 | 21:00

14€, 10€ (φοιτητικό, άνω των 65), 5€ (κάρτα ανεργίας, ΣΕΗ, ΑΜΕΑ)

κρατήσεις απαραίτητες: viva.gr & 213 00 40 496

Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων

Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α, 11364 Κυψέλη, Αθήνα 

213 00 40 496 | 69 45 34 84 45

info@polychorosket.gr