Ο Άνθρωπος Ελέφαντας - Κριτική

...«Πρωτοείδα το φως στις 5 Αυγούστου του 1860, γεννήθηκα στην Lee Street, Wharf Street, στο Leicester. Η ασθένεια δεν εκδηλώθηκε από τη γέννηση μου, άρχισε να εκδηλώνεται από τα 5 μου χρόνια[...]αλλά είχα παραμορφωθεί σε τέτοιο βαθμό που όταν κυκλοφορούσα, μαζευόταν πλήθος ανθρώπων γύρω μου. Σκέφτηκα να εκθέτομαι στη χώρα για να βγάλω τα προς το ζην”... Από την Αυτοβιογραφία του Τζον Μέρρικ

Ο Κοραής Δαμάτης, διασκευάζει και σκηνοθετεί το πολυβραβευμένο έργο του Bernard Pomerance «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας», βασισμένο στη ζωή του Τζον Μέρρικ, στον Πολυχώρο VAULT. Ο ίδιος υπογράφει και τα σκηνικά και τα κοστούμια ενώ οι εντυπωσιακές μάσκες είναι της Ελένης Σουμή. Η αισθητική που επιλέγει ο Δαμάτης, αναδεικνύει το στοιχείο των Freak Shows, ενώ υπογραμμίζει την ύπαρξη τους, ακόμα και μέσα στους κόλπους της ανώτερης και άρα καλλιεργημένης κοινωνίας, της κοινωνίας που βάζει κανόνες για να είμαστε ευτυχισμένοι, και δεν διστάζει να εκμεταλλεύεται και να εκθέτει – ίσως σε περιορισμένο αριθμό θεατών, σίγουρα όμως με ακριβότερο τίμημα – την διαφορετικότητα. Ο Κοραής Δαμάτης, μέσω της διασκευής και δραματουργικής επεξεργασίας, επιλέγει να θίξει το ζήτημα της διαφορετικότητας, όχι μόνο μέσω της εξωτερικής εμφάνισης, αλλά και μέσω της κοινωνικής πολιτικής (ο Τζον Μερρικ, ένας Άγγλος υπήκοος φοβερά παραμορφωμένος, είναι παράνομος να εκτίθεται σε Freak Show στις Βρυξέλλες, και στερεί την άδεια λειτουργίας από τον ιδιοκτήτη του , ενώ οι δίδυμες με τα παραμορφωμένα κρανία, δεν είναι παράνομες γιατί είναι «δικές τους»).

Η έναρξη της παράστασης, με τους ηθοποιούς ντυμένους ως μέλη ενός Freak Show, το ηχητικό περιβάλλον και τα φωτόσπαθα, είναι εξαιρετική, ειδικά η γυναίκα με τα μούσια, και η κοπέλα με τα τέσσερα πόδια, ως προς την ένταξη των θεατών στην αγωνιώδη ζωή του Τζον Μέρρικ. Η εμφάνιση του γιατρού Τριβς, παρά το πολυτελές κοστούμι, και την περίτεχνη μάσκα, και η περιπετειώδης μετακίνηση του Τζον Μέρρικ από το Freak Show στο Νοσοκομείο αν και βελτιώνει δραματικά την ζωή του, δυστυχώς δεν αναιρεί το γεγονός, ότι η διαφορετικότητα του γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Οι μάσκες που φορούν όλοι οι χαρακτήρες του έργου δίνουν τον τόνο, πως η ανθρώπινη κτηνωδία αν και έχει διαβαθμίσεις, παραμένει κτηνωδία, όπως επίσης και ο παραδωπισμός είναι εγγενή στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το μικρό ιντερμέδιο, όπου ο Τζον Μέρικ, ως κομπέρ, εξετάζει την παραμόρφωση του γιατρού Τριβς, είναι δηλωτικό της σκηνοθετικής πρόθεσης – πρότασης, ως προς το πως «βλέπουμε» τους συνανθρώπους μας, και πως ορίζουμε τον εαυτό μας μέσα  από την προβολή μας στον «άλλο».

Ο Δημήτρης Καρατζιάς, ερμηνεύει με μοναδική πειθαρχία τον Τζον Μέρικ. Η εξαιρετική γλυπτική κατασκευή που φορά στο κεφάλι αλλά και στο χέρι (Σωκράτης Παπαδόπουλος), σε συνδυασμό με την φωνητική – ηχητική ερμηνεία της σωματικής ταλαιπωρίας του Τζον, ανάγουν την ερμηνεία του σε πρωταθλητισμό. Είναι ενδιαφέρον πως μεταφέρει με την ερμηνεία του τον εγκλωβισμό ενός πραγματικά όμορφου και έξυπνου ανθρώπου μέσα σε ένα δύσμορφο σώμα που κυρίως δεν του επιτρέπει να χαρεί και να δημιουργήσει. Η συναναστροφή του με την Κυρία Κένταλ που ερμηνεύει υπέροχα η Μαρία Καβουκίδη είναι αναζωογονητική. Οι δυό τους, με τις ξεκάθαρες ‘πόζες’, τις ενοχικές παύσεις, και τους υπαινιγμούς, προσθέτουν στην απεικόνιση του ανθρώπου, πίσω από την παραμόρφωση, καθώς η κυρία Κένταλ, ξεπερνά την όψη και διεισδύει στο εσωτερικό ενός άντρα. 

Είναι συγκλονιστικό πως το κοινό είναι παράλληλα θεατές και στο Freak Show και στην παράσταση, ένας παραλληλισμός που σε φέρνει σε δύσκολη θέση. Όμως καμία θέση δεν είναι τόσο δύσκολη όσο αυτή του Τζον Μέρρικ, κι εμείς οφείλουμε στους Τζον Μέρρικ σεβασμό, κάτι που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Είναι όμως;