Βάκχες του Ευριπίδη - Κριτική

Ο γιος του Διός, ο Διόνυσος, φτάνει στην Θήβα: θεός και με τιμές θεού οφείλει η Πόλη να τον υποδεχτεί. Όμως ο Πενθέας που εξουσιάζει την Θήβα αρνείται να αναγνωρίσει την θεϊκή φύση του Διονύσου με ολέθρια αποτελέσματα για τον ίδιο και την μητέρα του Αγαύη.

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, σκηνοθετεί τις “Βάκχες” σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά και δραματουργική επεξεργασία Ιωάννας Ρεμεδιάκη. Στο σκηνοθετικό του σημείωμα αναφέρεται στον συμβολισμό του διαμελισμού: “Αν αυτό που διαμελίζεται επί σκηνής είναι το άνοιγμα στην ετερότητα, αυτό σημαίνει άραγε ότι έχει πια χαθεί για μας η προοπτική, μέσα από μια μύηση, μια πράξη συλλογική, να ανοίξουμε στο Άλλο, το δικό μας και του κόσμου;”. Ο Διόνυσος αν και εμφανίζεται τιμωρός, παρα ταύτα τιμωρεί μέσω της βακχείας. Η Αγαύη είναι περήφανη για το λιονταράκι που σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια, και ο Πενθέας παρακολουθεί μαγεμένος, μέσα στην γυναικεία αμφίεση του τις Μαινάδες: η απομάκρυνση από την κοινωνική και πολιτική τους ταυτότητα τους δίνει μια μοναδική διέξοδο ελευθερίας. Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Νίκης Ψυχογιού παραπέμπουν άμεσα στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, με την σημαία του ουράνιου τόξου να θριαμβεύει επί της ορχήστρας και τον Διόνυσο να λούζεται με τα χρώματα που συμβολίζουν: σεξουαλικότητα, θεραπεία, ζωή, ηλιακό φως, φύση, μαγεία, καθαρότητα, πνεύμα.

Το εμφανές των συμβόλων, παραμένει στο εξωτερικό κέλυφος της παράστασης, δηλαδή στα σκηνικά και τα κοστούμια, ελάχιστα παρασύρει την σκηνοθετική γραμμή, η οποία σχεδόν μένει αμέτοχη στην υποκριτική διάθεση των ηθοποιών. Με λαμπρή εξαίρεση τον Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη που καταθέτει έναν ξεχωριστό, καθόλα ολοκληρωμένο ρόλο του Διονύσου, και την Μαριάννα Δημητρίου που ενσαρκώνει έναν ανυπέρβλητα συμπεριληπτικό και βακχεύοντα Τειρεσία, οι υπόλοιποι ρόλοι υφίστανται επί σκηνής με αξιοπρέπεια πλην του φανερά άνευρου Πενθέα του Αργύρη Πανταζάρα, που υπολείπεται τρομακτικά απέναντι στο σύνολο του θιάσου. Παρά την αισθητική διάθεση αντιπαραβολής του αρσενικου-θηλυκού, με την χρήση του ίδιου κουστουμιού για την Αγαύη και τον Πενθέα, παρά τον συμβολισμό του άσπρου-μαύρου από την αρχική του εμφάνιση μέχρι την μεταμφίεση του, η ερμηνεία του δεν φαίνεται να ακουμπά πουθενά, ενώ τα χαρακτηριστικά μικρά βηματάκια επί της ορχήστρας και η μαζεμένη στάση του σώματος είναι ευφημισμοί υποκριτικής. 

Ο Χορός στις Βάκχες, είναι παρών από την αρχή ως το τέλος, σημαίνων και σημαινόμενος, αλλά στην παράσταση, ίσως περισσότερο σημαίνον, εννοώντας ότι παραμένει κυρίως στην φόρμα κι όχι τόσο στην έννοια του. Οι ηθοποιοί του Χορού:Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Στελλίνα Βογιατζή, Χρυσιάννα Καραμέρη, Ελένη Κουτσιούμπα, Μαρία Κωνσταντά, Κλεοπάτρα Μάρκου, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Μπούνταλη, Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου, Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου, Θάλεια Σταματέλου, Δανάη Τίκου είναι υποδειγματικές στην χορογραφία της Νάντη Γώγουλου και ακολουθούν πιστά την μουσική διδασκαλία των Μελίνα Παιονίδου και Δημήτρη Σκύλλα, όμως λείπει η “ψυχή”. Λέγοντας “ψυχή”, αναφέρομαι σε μια αίσθηση duende, που αναδύεται χειμαρρώδης από την Μαριάννα Δημητρίου μαζί με τον Θέμη Πάνου στο πρώτο επεισόδιο και δη κατά το τέλος του καθώς ενώνονται με τον Χορό στο πρώτο στάσιμο. Οι Αγγελιαφόροι Γιάννης Κόραβος, Διονύσης Πιφέας, Φώτης Στρατηγός, έχουν μια ενδιαφέρουσα αντίστιξη με τον Χορό, και αποφαίνονται πολύ πιο εύγλωττα την βακχεία καθώς σταδιακά παρασύρονται από τις εικόνες που περιγράφουν και ολοένα γίνονται και πιο “ευπλαστοι” και δεκτικοί στον Διόνυσο. 

Η παράσταση προσωπικά μου άφησε περισσότερο μια εικαστική αίσθηση παρά δραματική, με τα λευκά πανιά να αφήνουν στην θέση τους τα λαμπερά χρώματα του ουράνιου τόξου, τις υφές των διαφορετικών υλικών που παραπέμπουν στον διαμελισμό, και τα ρευστά χρώματα που κυλούν πλαστικά πάνω στα σώματα, έως ότου σταθεροποιηθούν ανάγλυφα. Ευτυχώς, θα θυμάμαι σίγουρα την ερμηνεία του Κωνσταντίνου Αβαρικιώτη και της Μαριάννα Δημητρίου. 

Μετάφραση Γιώργος Χειμωνάς, Σκηνοθεσία Θάνος Παπακωνσταντίνου, Δραματουργική επεξεργασία Ιωάννα Ρεμεδιάκη, Σκηνικά – Κοστούμια Νίκη Ψυχογιού, Πρωτότυπη μουσική Δημήτρης Σκύλλας, Χορογραφία Νάντη Γώγουλου, Σχεδιασμός φωτισμών Χριστίνα Θανάσουλα, Μουσική διδασκαλία Μελίνα Παιονίδου, Δημήτρης Σκύλλας, Δραματολόγος παράστασης Έρι Κύργια, Βοηθός σκηνοθέτη Φάνης Σακελλαρίου, Βοηθός σκηνογράφου Γιάννης Σέτζας, B΄ βοηθός σκηνογράφου Ζωή Κελέση, Βοηθός ενδυματολόγου Πηνελόπη Χάνσεν

Παίζουν Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης (Διόνυσος), Μαριάννα Δημητρίου (Τειρεσίας), Αλεξία Καλτσίκη (Αγαύη), Θέμης Πάνου (Κάδμος), Αργύρης Πανταζάρας (Πενθέας), Αγγελιαφόροι Γιάννης Κόραβος, Διονύσης Πιφέας, Φώτης Στρατηγός

Χορός Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Στελλίνα Βογιατζή, Χρυσιάννα Καραμέρη, Ελένη Κουτσιούμπα, Μαρία Κωνσταντά, Κλεοπάτρα Μάρκου, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Μπούνταλη, Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου, Ιοκάστη-Αγαύη Παπανικολάου, Θάλεια Σταματέλου, Δανάη Τίκου

Μουσικοί Θοδωρής Βαζάκας, Μαρία Δελή, Αλέξανδρος Ιωάννου

Bacchae by Euripides, directed by Thanos Papakonstantinou - Review

The son of Zeus, Dionysus, arrives in Thebes: he is a god and the City must welcome him with god honors. But Pentheus, who rules Thebes, refuses to acknowledge Dionysus' divine nature, which leads to fatal results for him and his mother Agave.

Thanos Papakonstantinou directs "Bacchae", following the translation  by Giorgos Himonas and the dramaturgy  by Ioanna Remediaki. In his director's note he refers to the symbolism of dismemberment: "If what becomes dismembered on stage is openness to otherness, does it mean that our prospect of opening up to the Other, our own and the world’s –through some kind of initiation, a collective act–, has been lost?"Although Dionysus appears punitive, he nevertheless punishes through Bakkheia  (Bacchanalia). Agave is proud of the lion cub that she killed with her own hands, and Pentheus watches, enchanted, in his feminine costume, the Maenads: the removal of their social and political identity gives them a unique outlet for freedom. The sets and costumes by Niki Psychogiou directly reference the LGBTQIA+ community, with the rainbow flag triumphing over the orchestra and Dionysus flushed with the colors that symbolize: sexuality, healing, life, sunlight, nature, magic, purity, spirit.

The conspicuousness of the symbols remains in the outer shell of the performance, i.e. in the sets and costumes, barely affects the staging, which takes a distance from the  acting. With the brilliant exception of Konstantinos Avarikiotis, who is delivering a distinctive, thoroughly accomplished role of Dionysus, and Marianna Dimitriou, who embodies an unsurpassably inclusive and dionysiac Tiresias, the other roles exist onstage with dignity except for Argyris Pantazaras's emphatically tasteless Pentheus, who appears deficient as opposed to the rest of the acting company. Despite the aesthetic mood of male-female juxtaposition, with the use of the same costume for Agave and Pentheus, despite the symbolism of black and white from his initial appearance to his disguise, his performance seems not-grounded; moreover  his characteristically small steps around the orchestra and collected posture are acting euphemisms .

The Bacchae Chorus  is present from the beginning to the end, signifier and signified, but in this production,I would argue it is  more  the signifier, meaning that it remains mainly in form and not so much in meaning. The actors of the Chorus: Margarita Alexiadi, Eirini Boudali, Chrissianna Karameri, Eleni Koutsioumpa, Maria Konstanta, Kleopatra Markou, Eleni Moleski, Georgina Paleothodorou, Iokasti-Agave Papanikolaou, Thaleia Stamatelou, Danae Tikou, Stellina Vogiatzi are exemplary in the choreography of Nanti Gogoulou and follow faithfully the musical coaching of Melina Paionidou and Dimitris Skyllas, but the "essence" is missing. By “essence” I refer to a sense of duende, which emerges torrentially from Marianna Dimitriou with Themis Panou in the first episode and especially at the end as they join Chorus at the first stasimon. The Messengers Yannis Koravos, Dionysis Pifeas, Fotis Stratos, have an interesting counterpoint with Chorus, and express the Bakkheia  eloquently as they are gradually drawn into the images they describe and become increasingly "moldable" and receptive to Dionysus.

The performance has left me with more of a visual than a dramatic feeling: the white sails that gave way to the brilliant colors of the rainbow; the textures of the different materials that suggest dismemberment; the vibrant colors that flow with plasticity on  the bodies until they are solidified in visual relief. Fortunately, in terms of dramatic impressions I will certainly remember the performance of Konstantinos Avarikiotis and Marianna Dimitriou.

Translation Giorgos Himonas,  Directed by Thanos Papakonstantinou,  Dramaturgy Ioanna Remediaki,  Set design - Costumes Niki Psychogiou,  Original music Dimitris Skyllas,  Choreography Nanti Gogoulou,  Lighting design Christina Thanasoula,  Musical coaching Melina Paionidou, Dimitris Skyllas,  Dramaturg for the performance Eri Kyrgia,  Assistant to the Director Fanis Sakellariou, Assistant to Set Designer Yannis Setzas,  2nd Assistant to Set Designer Zoe Kelesi,  Assistant to Costume Designer Penelope Hansen, 

Cast Konstadinos Avarikiotis (Dionysus), Marianna Dimitriou (Tiresias), Alexia Kaltsiki (Agave), Themis Panou (Cadmus), Argyris Pandazaras (Pentheus)

Messengers Giannis Koravos, Dionysis Pifeas, Fotis Stratigos

Chorus Margarita Alexiadi, Eirini Boudali, Chrissianna Karameri, Eleni Koutsioumpa, Maria Konstanta, Kleopatra Markou, Eleni Moleski, Georgina Paleothodorou, Iokasti-Agave Papanikolaou, Thaleia Stamatelou, Danae Tikou, Stellina Vogiatzi

Musicians Thodoris Vazakas, Maria Deli, Alexandros Ioannou